می توان گفت تبریز یکی از شهرهای بزرگ و با اصالت کشور عزیزمان ایران می باشد که در برهه ای از تاریخ به دلیل پایتخت بودن به آن بسیار توجه می شده و معماری بیشتر ساختمان های موجود در تبریز معماری ایرانی و سنتی می باشد مگر آپارتمان هایی که با توجه به ساخت امروزیشان از نماهای مدرن مانند کامپوزیت و شیشه و انواع فایبر سمنت برد اجرا شده است.
ماده ۱: نماسازی برای تمام سطوح اصلی و فرعی ساختمان، باتوجه به هویت منطقه ای و بومی اجباریست.
ماده ۲: صدور پايانكار بعد از اتمام عمليات ساختماني اعم از قسمت هاي داخلي وكليه نماهاي ساختمان امكان پذير ميباشد.
ماده ۳: کلیه نماهای اصلی هر ساختمان، بایستی از الگوی واحد پيروي كند.
ماده ۴: نمای جداره های فرعی می بایست به لحاظ طرح، رنگ یا مصالح، متناسب با نماهای اصلی، طراحی و اجرا گردد.
تبصره: در صورت استفاده از نقاشی های دیواری و یا نصب تابلوهای مختلف جهت پوشش نماهای فرعی، طرح مربوطه قبل از اجرا می بایست به تصویب کمیته تخصصی نما و سیمای شهری برسد.
ماده ۵: استفاده از سبک های تقلیدی از جمله نماهای کلاسیک موسوم به نمای رومی ممنوع میباشد.
تبصره : در نماهای طراحی شده کلاسیک مطابق با مصادیق معماری ایرانی – اسلامی، اجرای طرح پس از تایید کمیته تخصصی نما و سیمای شهری بلامانع خواهد بود.
ماده ۶: نماي ساختمانهاي مجاور و در حريم بناهاي تاريخي ثبت شده، تابع ضوابط و مقررات مصوب ذيربط خواهد بود و در صورت مجاورت بنا با یک ساختمان باارزش تاریخی ثبت شده، بایستی از فرمها و رنگ هایی استفاده گردد که در عین هماهنگی موجب خدشهدار شدن یا تضعیف هویت بنای تاریخی نگردد.
ماده ۷: نمای کلیه ساختمان¬های واقع در محدوده حریم آثار تاریخی ثبت شده، به عمق دو پلاک مجاور (حداکثر ۲۵ متر)، پس از اخذ استعلام از اداره کل میراث فرهنگی استان باید به تایید کمیته تخصصی نما و سیمای شهری برسد.
ماده ۸: تایید طرح مرمت و باززندهسازی نمای ساختمان-های ثبت شده، با مسوولیت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان شرقی است.
ماده ۹: طراحان و سازندگان موظفند معماری بناهای واقع در تقاطع معابر را به گونه ای طراحی و اجرا نمایند که به ارتقاء کیفیت بصری و فضایی تقاطع ها منجر شود. استفاده از تناسبات هماهنگ با ابنیه شاخص در تقاطع ها با استفاده ازهماهنگی در خط آسمان، رنگ، مصالح و فرم الزامی خواهد بود.
ماده ۱۰: فضای باز ابنیه عمومی بایستی در ارتباط با فضای باز عمومی قرار گیرند و نقش موثری در سیما و منظر شهری داشته باشند. بنابراین این فضاها نباید بوسیله دیوارهای بسته از فضاهای عمومی جدا شوند. استفاده از ترکیب دیوار کوتاه و نرده، ردیفهای درختان و مشابه آن در این رابطه بسیار کارساز است.
ماده ۱۱: استفاده از اجزای هماهنگ در جداره جهت ایجاد یک زمینه با هویت الزامی است.
ماده ۱۲: استفاده از فرمهای نامتعارف (نظیر کشتی، میوهها و …) در طراحی و احداث بناها، با تشخیص کمیته تخصصی نما و سیمای شهری مجاز میباشد.
ماده ۱۳: استفاده از نمادهای خاص (شامل عناصر غیر رایج در طراحی نما از جمله سمبل های تاریخی، فرهنگی …) در طرح نما با تایید کمیته تخصصی نما و سیمای شهری بلامانع خواهد بود.
ماده ۱۴: انباشتن مواد و مصالح بر روی بام و بالکن به نحوی که از خیابان قابل رویت باشد، ممنوع است.
ماده ۱۵: اجرای هرگونه نمای کاذب و یا نصب تابلوی معرف کاربری، بالاتر از خط لبه جانپناه بام (خط آسمان نما) ممنوع است.
ماده ۱۶: آبچکان و قرنیز برای بام و کف پنجره ها تعبیه و به نحوی طراحی گردد که از لغزش آب بر روی نما و ایجاد لکه جلوگیری گردد.
ماده ۱۷: تزیینات یک جداره می¬بایست با هم هماهنگ بوده و به حدی نباشد که سبب اغتشاش در جداره گردد.
ماده ۱۸: درصورت ايجاد خرپشته در جبهه اصلی ساختمان، ارائه نقشههاي نماي خرپشته درهماهنگي با نماهاي اصلي الزامي است.
ماده ۱۹: نماي بدنه شمالي ساختمان كه در مجاورت مالكيت غير است ميبايست از ارتفاع ۲٫۵ متر به بالا و الزاماً در محدوده مالكيت، به نحو مطلوبی نماسازي گردد.
ماده ۲۰: مواردِ با طرح نمای خاص که به هر دلیلی در حوزه شهرسازی منطقه، در خصوص آن، تصمیم گیری نشود و نیاز به استعلام داشته باشد، با تشخیص معاونت شهرسازی و معماری منطقه به کمیته تخصصی نما و سیمای شهری ارجاع و در مورد نمای پیشنهادی تصمیم گیری خواهد شد.
ماده ۲۱: طرح پیشنهادی نمای ساختمان های خاص، به منظور حفظ خلاقیت در طراحی، با حضور طراح، توسط کمیته تخصصی نما و سیمای شهری بررسی خواهد شد. ارائه طرح سه بعدی به همراه عکس از مجاورین با تاکید بر شاخص نمودن ورودی ساختمان، الزامی است.
ضوابط و الزامات اسثتفاده از مصالح در اجرای نما در تبریز
ماده ۲۲: جنس یا رنگ مصالح انتخابی نما باید متناسب با هم و در هماهنگی با کلیت نماهای جداره باشد.
ماده ۲۳: برای ساختمانهای دارای پروانه یا پایانکار، تعویض یا تغییر نما، با کسب مجوز از شهرداری بلامانع است.
تبصره: تایید استفاده از مصالح جایگزین در راستای رعایت استحکام بنای ساختمان، می بایست با تایید و زیر نظر مهندس ذیصلاح سازمان نظام مهندسی ساختمان استان (معماری یا عمران) انجام گیرد.
ماده ۲۴: استفاده صرف از نماهای پردهای (نماهای آلومینیومی، شیشه-ای، کامپوزیت، شیشههای جیوه ای و …) در جدارههای بیرونی و قابل مشاهده از عرصههای عمومی، ضمن رعایت مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، برای کلیه بناهای دولتی ممنوع است.
ماده ۲۵: استفاده از نماي كامپوزيت و آلومينيومي حداكثر در ۲۰% سطح كل نماي ساختمانهای مسکونی و عمومی مشرف به معابر مجاز بوده ضمناً استفاده از نماهای شیشهای در این ساختمانها ممنوع میباشد.
ماده ۲۶: در طراحی نماها از تعدد مصالح پرهیزگردد. استفاده از حداکثر چهار نوع مصالح مجاز می باشد.
ماده ۲۷: در نماسازی باید از مصالح ایمن، مرغوب، مانا و مقاوم در مقابل فرسایش وآلودگی استفاده گردد و قابل پاکسازی باشد.
ماده ۲۸: پوشش درز انقطاع ساختمان از سمت نما و پشت بام، الزامی است. سازنده مکلف است فاصله درز انقطاع (درز زلزله) را با مصالح مناسب و سبک که از لحاظ سازه ای به عملکرد درز انقطاع آسیبی نرساند، بپوشاند.
ماده ۲۹: رنگ آمیزی دیوارهای سنگی و آجرنما ممنوع می باشد.
ماده ۳۰: در نماسازی نماهای فرعی، استفاده از اندود سيمان در صورت هماهنگی رنگی با نمای اصلی بلامانع است.
ماده ۳۱: تمام سطوح شیشه ای با عرض بیش از ۰٫۹۰ متر و مساحت بیش از ۱٫۵۰ مترمربع که در مجاورت فضای باز و معبر قرار دارند، باید از شیشه ایمن و غیر ریزنده باشند.
ماده ۳۲: مصالح نما باید بدون مغایرت با مقررات و آیین نامه های سازه ای، به سازه یا ساختارهای اصلی ساختمان اتصال کافی و مناسب داشته باشد تا خطر جدا شدن و فروریختن نما به وجود نیاید.
تبصره: در این راستا و به لحاظ سنگین بودن برخی مصالح منجمله مصالح سنگی و وجودخطرات احتمالی، استفاده از اینگونه مصالح درنمای ساختمان های بیش از ۵ طبقه از کد مبنا، مجاز نمی باشد.
ماده ۳۳: در اجرا و نماسازی گنبد مساجد جدیدالاحداث استفاده از مصالح سنتی (آجر و کاشی) الزامی است.
تبصره: در صورت ارائه پیشنهاد طرحی متفاوت و یا مصالحی خارج از موارد ذکر شده در ماده فوق، می بایست نقشه ها و مستندات مربوطه جهت بررسی و تصویب به کمیته تخصصی نما و سیمای شهری ارائه گردد.
ماده ۳۴: چنانچه طراح و مالک ساختمان مایل به استفاده از نمای تمام سیمانی و یا مصالح و مواد جدید و غیرمتعارف باشد، به کارگیری مصالح نوین با ارائه استاندارد معتبر در صورت تایید کمیته تخصصی نما و سیمای شهری ، مجاز میباشد.
ماده ۳۵: استفاده از مصالح و فرم های شکننده و یا برنده در قسمت هایی از نما که در دسترس افراد پیاده قرار دارند، ممنوع است.
جالب است بدانید که با گشتی یک یا دوساعته در سطح شهر تبریز صدها ساختمان با نمای رومی خواهید دید و با این نما بیشتر از آنچه که فکرش را می کنید مواجه خواهید شد. البته در شهرکهای تازه احداثشده و خیابانهای معروف به بالای شهر، این نما چندینبرابر بیشتر از سایر نقاط شهر به چشم میخورد.هیچکس نمیفهمد که چرا، چگونه و چهزمانی نمای رومی به پرطرفدارترین نوع نما در تبریز تبدیل شده است.
نمای رومی، سبکی کلاسیک است که از المانهای معماری روم باستان الهام گرفته شده است. به عقیده مچریان نما در تبریز این نوع نما، جزو طراحیهای لوکس و گرانقیمت به حساب میآید. معماری رومی، به طور کلی نمادی از قدرت و استحکام است. این ویژگی از گذشته تا به امروز یکی از مهمترین المانهای طراحی بناها به سبک رومیان است.
اجرای این سبک در نما، جزء پرهزینهترین طرحها در ساختمان های تبریز می باتشد چرا که برای اجرایی با صلابت لازم است از مصالح سنگینی مثل سنگ مرمر، گرانیت و تراورتن استفاده کرد. همچنین اجرای نمای رومی، به دلیل پیچیدگیهای موجود، کار سختی به حساب میآید؛ بنابراین میتوان گفت که نمای رومی، تصویری لوکس و ارزنده به یک ساختمان اعطا میکند.
وجود قوسهای منحنی و قطور، وجود ستونهایی به شیوهی دوریک، یونیک و قرنتی، تعدد ستونهای تزئینی در نمای رومی از ویژگیهای نمای رومی به حساب میآید.
در فرهنگ ما ایرانی ها خانه محلی برای آسایش و استراحت بود نه محلی برای فخرفروشی و قدرتنمایی.برای مثال کریم خان صدقیانی یکی از ثروتمندترین مردان تبریز در زمان خود بود که نمای خانهاش با نمای خانه یک خانواده فقیر در همان کوچه هیچ تفاوتی نداشت.نمای رومی یک نمای کاملا خشن، خشک و بیروح است درحالی که در فرهنگ ما نما باید دارای سادگی و مصالح متناسب با معماری ایرانی-اسلامی از جمله کاشی باشد که دارای معنا و مفهوم خاصی هستند.
کارشناسان تاریخی و جریان نما با اصالت تبریز از اینکه در کوچه پس کوچههای تبریز هیچ اثری از معماری اصیل این شهر باقی نمانده معترض هستند و می گویند معمارها و نهادهای نظارتی شهرسازی ما کجا هستند؟ چرا سکوت کردهاند؟
نمای رومی تنها به روح شهر آسیب نمیزند. معماران و کارشناسان این حوزه بهکارگیری نمای رومی را یک تهدید بزرگ و جدی در هنگام وقوع زلزله میدانند.ساختمانهای ما با آجر سفالی ساخته میشوند و نمای رومی سنگی است که روی سفال میآید.بهخاطر اینکه نصب سنگ روی آجر سخت است، نماکاران حتی با پیچ سنگها را با استحکام بیشتری نصب میکنند اما در طول زمان سیمانی که لای آجر و سنگ قرار گرفته، میتواند سنگ را رها بکند.
این موضوع را برای شهری همچون تبریز که یکی از زلزلهخیزترین مناطق ایران به شمار میآید، بسیار خطرناک می باشد زیرا در کوچهها ۱۰متری تبریز ساختمانهایی با ارتفاغ بیش از ۲۰متر وجود دارد که از نمای رومی در آنها استفاده شده است و با کوچکترین لرزهای جان بسیاری از افراد به خطر میافتد.
کامپوزیت در حال حاضر یکی از محبوب ترین محصولات در اجرای نمای ساختمان در تبریز است.این نماها بسیار سبک هستند و در مقابل آتش سوزی مقاوم هستند .تنوع رنگ و شکل پذیری بالایی دارند .نیاز به شستشو ندارند و امکان تعویض دارند.
سطح هموار یکنواختی رنگ و مقاومت در برابر زلزله از دیگر ویژگی های نماهای کامپوزیت است.
طبق گفته های مجری نما در تبریز دستمزد اجرای نما بر اساس متریال مورد استفاده، زیرسازی، ضخامت و …. در شهر تبریز برآورد می گردد.و از فاکتورهای مهم برای برآورد هزینه اجرای نما در تبریز نوع مصالح و متراژ نما می باشد و همچنین دستمزد نماکاران نیز از هزینه هایی می باشد که با توجه به حرفه ای بودن و سرعت عمل آنها در نظر گرفته می شود.